Bir parça çörəyə qane olmaq üçün...
Həzrət Əli Nəhcül-bəlağədə (Namə 45,10/ 25,26) buyurur: "Mən nəfsimi
təqva vasitəsilə riyazətdən keçirirəm... Ona elə adət verirəm ki, bir
parça çörək tapsam ona qane olsun...)" Seyr-süluk yolçusunun qarşısında
dayanan əsas proqramlardan biri riyazətdir. Allah-taala riyazət
barəsində buyurur: "Kim Rəbbinin hüzurunda durmaqdan qorxmuş və nəfs
istəyini boğmuşsa, həqiqətən, onun yurdu cənnətdir!”
"Riyazət”in lüğəvi mənası heyvanı ram etmək, onu xoşagəlməz
hərəkətlərdən çəkindirmək və sahibinin əmrlərinə müti etməkdir. Riyazət
dedikdə, heyvani nəfsin şəhvət və qəzəb qüvvəsinə, bu iki qüvvəyə aid
olanlara itaətinə mane olmaq, həmçinin natiqə nəfsin heyvani qüvvəyə,
var-dövlət, vəzifə hərisliyi və bu hərislikdən törənə biləcək hiylə,
məkr, qeybət, təəssüb, qəzəb, kin, həsəd, fisq, şərə batmasına yol
verməmək nəzərdə tutulur.
Riyazət dedikdə məqsəd kamala çatmaq üçün nəfsin, əql və əmələ itaətini
adətə çevirməkdir. Şəhvət qüvvəsinə tabe olan nəfsə "bəhimi”, qəzəb
qüvvəsinə tabe olan nəfsə "səbui” deyirlər. Əxlaqi rəzilətləri özündə
adətə çevirmiş nəfs "şeytani” nəfsdir.
Allah Quranda bu üç nəfsi "əmmarə nəfs” adlandırmışdır. Amma bu
rəzilətlər nəfsdə sabit olmasa və ya hərdən insanda gah xeyirə, gah da
şərə təmayül etsə və ya xeyirə meyilli olub, şərə meyillilikdən peşman
olsa və özünü danlasa, ona "ləvvamə nəfs” deyərlər.
Əqlə tabe olub xeyir tələbini özündə adətə çevirmiş nəfs isə "mütməinnə nəfs”dir.
Nəfsin tərbiyəsi yolunda riyazət dedikdə üç nöqtə nəzərdə tutulur:
-Haqqa qovuşmaq yolunda zahiri və batini maneələrin aradan qaldırılması;
-Kamillik tələbi ilə heyvani nəfsin əməli əql qarşısında cilovlanması;
-İlahi feyzin qəbulu yolunda insani nəfsin sabitliyə adət etdirilməsi...
| 
