Dil
çox-çox qədim zamanlarda toplu halında yaşayan insanların bir-birinə
söz demək ehtiyacından, bir-biri ilə ünsiyyət saxlamaq zərurətindən
ortaya çıxmışdır.
Deməli, dil insanlar arasında ünsiyyət vasitəsidir. Dil ünsiyyət
vasitəsi kimi yalnız müəyyən şəraitdə — insan cəmiyyətində yaranır və
fəaliyyət göstərir. Buna görə də dil ictimai hadisə sayılır. Dilin
varlığı üçün bəşər cəmiyyətinin olması mühüm şərtdir. Insan cəmiyyəti
olmayan yerdə dil mövcud ola bilməz. Cəmiyyətin idarə olunmasında da
dil ən önəmli faktor sayılır. Bir gün Konfutsidən soruşurlar ki, bir
ölkənin idarə etməsini sizə versəydilər ilk öncə nəyi dəyişərdiniz? Elm
adamı və siyasi xadim heç düşünmədən dilini dəyişərdim cavabını verir.
Həqiqətdədə belədir. Dil mənsub olduğu xalqın həyatı ilə sıx bağlıdır.
Hər hansı bir xalqın milli şüuru, mədəni səviyyəsi inkişaf etdikcə onun
dili də inkişaf edir, təkmilləşir. Dil qüsurlu olarsa, kəlimələr
fikirləri yaxşı çatdıra bilməz. Fikirlər yaxşı çatdırılmazsa görülən
işlər doğru olmaz. Vəzifələrə düzgün əməl olunmaz, mədəniyyətlər
pozular, Ədalət haqsızlıqla əvəzləşər. Ədalət yoldan çıxarsa əgər,
çıxılmazda qalan xalq nə edəcəyini bilməz. Bir sözlə dilin dəyişməyi bir
məmləkətin dəyişməyina qədər gətirib çıxardar.
Dil insani ucaltmaq həmdə alçaltmaq üçün çox böyük və önəmli
vasitədir. İnsanlar öz daxilində olan yaxşı və pis niyyətlərini bir-
birlərinə bu qüvvə vasitəsilə başa salırlar, onları öz fikirlərindən,
məlumatlarından xəbərdar edirlər.İmam Əli(as) demişdir: "İnsan öz
dilinin altında gizlənmişdir danışmağa başlayandan sonra ağıllı və ya
ağılsız olduğu bilinir”. Allahın insanlara verdiyi hər bir nemətinə görə
şükr etməliyik. Yaradanın insanlara bu qədər gözəl nemətin
verilməsinində şükrünü elə dil vasitəsilə vermək lazımdır. Dilin şükrü
dedikdə, yalan danışmamaq, həqiqətə zidd söz deməmək, qeybət etməmək,
söz gəzdirməmək, söyüş söyməməkdir. Allah insanlara dili həqiqətləri üzə
çıxarsın deyə verdiyi halda insanlar isə əksini edərək, həqiqətləri
gizlədirlər zülm edirlər. SSRİ yaradılanda ilk iş olaraq Azərbaycanda
şərq mədəniyyətinin aradan getməsi üçün ilk iş olaraq ərəb və fars
dillərində yazılan yazıların yığışdırılmasına, yada həmin dildə yazılan
yazılarda milləti və dini təhqir edən yazılara önəm verilirdi. Dilin
dünyada bu qədər önəmli olduğu zamanda xaricdən gələn təsirləri azaltmaq
üçün öz dilimizə sadıq qalmalı, nə qədər çox dil öyrənsək belə, yenədə
öz məmləkətimizdə öz doğma dilimizdə danışmalıyıq.
Aşur Mehdi/İslamazeri