Cümə söhbətləri
Mübarək Şaban ayının günlərini yaşamaqdayıq. Mübarək İlahi ziyafətə
doğru gedən qatar, artıq yolun yarısına çatır. Eyni zamanda, Şaban
ayının çox mübarək mövludlara təsadüf edən günləridir. Əziz Mövlanın -
İmam Mehdi Sahib-əz-Zamanın (ə.f.) mövludu günlərini yaşayırıq. Bu
mübarək isim, özündə ədalət və əmniyyətin bərqərar olunmasını, zülmün
aradan getməsini əks etdirir. Müvafiq olaraq, Həzrətin (ə.f.) zühurunun
intizarında olmaq - İlahi harmoniyanın bərpası həsrətini çəkmək
deməkdir. Uca Allahdan diləyimiz budur ki, cəmi iman əhlinə, cəmi
bəşəriyyətə intizar fəlsəfəsini anlayıb, yaşatmaq tofiqini nəsib etsin,
inşəallah!
İNSAN HƏYATININ ƏN ZƏRURİ AMİLİ – ALLAH İLƏ MÜNACAT
Ötən bəhslərimiz, İmam Səccada (ə) aid olan, Qurani-Kərimdən sonra
mənbəsinə görə ən qədim İslamı mətn hesab olunan Səhifeyi-Səccadiyyədə
yer almış mübarək "Məkarimul-əxlaq” duası ilə bağlı idi. İnsanın Rəbbi
ilə münacatı, Onunla öz dərdini bölməsi - onun həyatının ən zəruri
amillərindən biridir. Düşmən hər bir zaman müəyyən bir milləti öz
mədəniyyətindən, öz keçmişindən, öz gələcəyindən ayırmaq istəyən zaman
onun dua mədəniyyətini əlindən almağa çalışıb. Bu baxımdan, Sovet
dönəmindən çıxan xalqımız zahiri məsələlərdə İslamın müəyyən
atributlarını saxlasa da, təəssüflər olsun ki, dua mədəniyyəti, münacat
mədəniyyəti bir qədər sıradan çıxır. Dua mədəniyyəti aradan gedərsə,
İslam yalnız bir mexaniki, zahiri bir din kimi qala bilər.
İMAM SƏCCADIN (ə) DUASI – AŞURADA OLAN EŞQİN BAŞQA MÜSTƏVİDƏ TƏZAHÜRÜDÜR
Duada görürük ki, Aşura məktəbinin şahidi, Hüseyn (ə) məktəbinin
qanlı qiyamını gözü ilə görən İmam Səccad (ə) qəlbində olan eşqi,
məhəbbəti, həmin qanın qoyduğu təsiri dua ilə, münacat ilə insanlara
çatdırır. "Məkarimul-əxlaq” duası - dua müstəvisində olan, Aşuradakı
eşqin elə özüdür. Bu dua Həzrət Əlinin (ə) dua müstəvisində olan
Zülfüqarıdır. Əslində görürük ki, elə bu dualarda bir çox həqiqətlərin, o
cümlədən müqəddəs Qurani-Kərimin açılışı verilir. Dua, salavat ilə
başlayır. Burada iki dərs götürə bilərik. Birinci tərəf budur ki,
Peyğəmbər (s) və onun əziz Əhli-beytinə (ə) salavat göndərmək – bir neçə
əsrin məsələsi deyil, İslamın ən qədim mənbələrindən bizə gəlib çıxan
bir mədəniyyətdir. İkinci bir tərəf isə bundan ibarətdir ki, salavat ilə
başlanan və qurtaran dua, salavat ilə başlanan ibadət və ümumən salavat
ilə başlayan bu və ya digər iş olduqca bərəkətli olar. Çünki, bu iki
salavat arasında edilən dua mütləq qəbul olunar.
ƏN KAMİL İMAN NÜMUNƏSİ
Duanın ilk cümləsində İmam Səccad (ə) Allah Təaladan ən kamil
dərəcədə bir iman istəyir. Buradan aydın olur ki, imanın öz dərəcələri
var. İmanın az və çox olan səviyyəsi var ki, İmam (ə) da onun ən yüksək
dərəcəsini Allahdan istəyir. İman nədir? Yalnız dildə demək, qəlbdə
iqrar etməkdir və ya əməldə nəsə etməkdir? Ümumi nəzər bu oldu ki,
insanın qəlbində etiqadının olması, dilində iqrar etməsi və əməldə də
bunu göstərməsi – cəm şəkildə imandır. İman – Kərbəla səhnəsidir. İman –
qəlbində Allahına beyət edən, dilində iqrar edən və Aşurası ilə də bunu
yaşadan Həzrət Hüseyndir (ə).
İmanın İslam ilə də fərqi var.
İslam – dildə bunu dini qəbul etdiyini iqrar etmək, şəhadət verməkdir.
İmana çatmaq üçün isə insan gərək həm dilində iqrar etsin, həm qəlbində
iqrar etsin, həm də rəftarında bunu göstərsin.
İNSAN GƏRƏK DƏRK ETDİYİNDƏ və BƏZƏN DƏ DƏRK ETMƏDİKLƏRİNDƏ RƏBBİNƏ TƏSLİM OLSUN
İmanı daha yaxşı tanımaq üçün gərək onun yer tapdığı vücudlara nəzər
salaq. Həzrət İbrahim peyğəmbərin (ə) və Həzrət İsmayıl peyğəmbərin (ə)
vücudunda biz həqiqi imanın təzahürünü görürük. İman – insanın Allaha
tam təslim olmasıdır. İbrahim peyğəmbər (ə) ata kimi və İsmayıl
peyğəmbər (ə) övlad kimi öz vəzifələrini icra edir, ən böyük imtahan
zamanı imanlarına sadiq qalırlar. İmam Rza (ə) buyurur: "Bilin ki,
sübhan olan Allaha itaətin ən yüksək dərəcəsi – həm əqlin dərk etdiyində
təslim olmaq, həm də şüurla dərk edilə bilinməyən məsələlərdə təslim
olmaqdır”. Mümkündür ki, insan bəzi məsələləri başa düşməsin. Həqiqi
təslim olmaq, həqiqi müsəlmançılıq, həqiqi iman – insanın əqlinin çata
bildiyi və çata bilmədiyi həqiqətə - Allah Təala tərəfindən gəldiyi
halda - təslim olmasıdır. Biz bunu Həzrət İbrahimin (ə) və Həzrət
İsmayılın (ə) timsalında görürük.
XƏSTƏNİN XİLASI – TƏBİBİN DEDİKLƏRİNƏ ƏMƏL ETMƏKDƏDİR
Həzrət Peyğəmbərin (s) imanla bağlı çox mübarək bir buyuruşu var. Allahın Nəbisi (s) buyurur: "Ay
Allahın bəndələri! Siz xəstə kimisiniz. Aləmlərin Rəbbi olan Allahınız
bir həkim kimidir. Xəstənin xeyri həkimin bildiyi və onun dediklərinə
əməl etməkdədir. Xəstənin xilas olması onun istədiyində deyil”.
Həzrət Peyğəmbər (ə) ümmətinə ürəyi yanan bir Rəsul (s) olaraq Allah
bəndələrini xəstələrə bənzədir və onların dərmanını aləmlərin Rəbbi
olan Allahda görür. Bu barədə insanları məlumatlandırır, onlara yol
göstərir. Xəstə insan bəzən ona nə lazım olduğunu bilmir. Bəzən boğazı
ağrayır, amma o, yenə dondurma istəyir. Xəstə özü özünə resept müəyyən
edə bilməz. Ona nə lazım olduğunu təbib bilir. Bəzən, onun xoşuna gəlməyə də bilər, amma bu, onun xeyrinədir. Buna görə də, Allah Təalanın buyurduqlarına həqiqi təslim olmuş şəxs xilas tapmışlardandır.
Həkimlərin həkimi, qəlblərin ən yüksək təbibi olan, onu yaradan, onu
hər kəsdən yaxşı tanıyan, hər kəsdən çox istəyən Rəbbinin dediklərini
edən insan, əlbəttə ki, ən doğru müalicə xilas yolunu tapacaq.
SEÇİMİN İNSAN İMANINA TƏSİRİ
Aqil insan bilir ki, onun müalicəsi Allahın əlindədir. Ən kamil
müalicə növü də - kamil imandır. Allahın Peyğəmbəri (s) buyurur: "Üç
şey ilə iman kamala çatar. Birinci – o insan ki, Allah yolunda və haqq
uğrunda hər hansı bir təzyiqdən qorxmaz, o insanın imanı kamala
çatar...”.
Gərək insan Allah yolunda, haqq yolunda bir iş
gördükdə heç bir şeydən qorxmasın və çəkinməsin. İmanın zirvəsi budur.
Allaha xatir görülən işdə heç bir şeydən çəkinmə olmamalıdır. Allah
üçün görülən işdən yüksək bir iş yoxdur ki, insan əlindən nəyinsə
çıxmasından qorxsun. Hədisin ardınca buyurulur: "...İkinci – o insanın imanı kamala çatar ki, heç vaxt öz əməllərinə riya qarışmaya...”.
İnsan bircə bunu başa düşməlidir ki, Allahdan başqa həqiqi
mükafatlandıracaq, Allahdan başqa həqiqi təqdir edəcək bir kəs yoxdur.
Allahdan başqa heç kim və heç nə yoxdur ki, insan əməlinin bir hissəsini
də ona xatir etsin. Xalis olan əməl insanın imanını kamala çatdırar.
Allahdan başqa hər şey müvəqqəti və bizim kimi ehtiyaclıdır.
Əziz İslam Peyğəmbərindən (ə) nəql edilən hədisin son hissəsində buyurulur:
"... Üçüncü – o insanın imanı kamala çatar ki, insanın qabağına dünya
və axirət ilə bağlı iki məsələ çıxanda, həmin insan axirəti üstün
tutar”.
Bu, ən mühüm nöqtədir. Praktiki icra baxımından
çox çətin məsələlərdir. İnsan gərək seçim qarşısında qalanda düzgün
seçim etsin. Onun imanının dərəcəsi bu seçimindən asılıdır. Dünya ilə
axirət arasında olan insan axirəti seçərsə, o, əbədi səadəti qazanmış
olar. Budur çatdırışın əsas qayəsi.
KAMİL İMAN İSTƏYƏN – ƏXLAQINI GÖZƏLLƏŞDİRSİN
Nəql edilir ki, Peyğəmbərdən (s) gəlib soruşdular: "Ey Peyğəmbər, istəyirəm imanın ən kamil dərəcəsinə çatım, nə edim?”. Peyğəmbərimiz (s) cavabında buyurdu: "Öz əxlaqını gözəlləşdir, imanını bununla kamilləşdirmiş olarsan”.
Rəsullallah (s) hansısa nəzəri bəhslərlə, hansısa riya qatılmış
əməllərlə günü keçirməyi məsləhət görmür. Peyğəmbərin (s) göstərdiyi tək
yol - əxlaqdır. İnsanın əxlaqı nə qədər gözəlləşəcəksə, o qədər də
imanı kamilliyə doğru irəliləyəcək. Əziz İslam Peyğəmbəri (s) heç bir
mücərrəd mövzuda danışmır.
İmam Baqirin (ə) də bu mövzuda çox
mübarək bir çatdırışı var. İmam (ə) da bizlərə imanın kamal dərəcəsinə
çatmağın yollarını göstərir. İmam Baqir (ə) buyurur: "Üç şey vardır
ki, əgər insanda olsa, onun imanı kamal dərəcəsinə çatar. O insan ki,
onun razı olduğu şeylər onu batilə aparıb çıxarmaz. İkinci budur ki, o
vaxt ki, qəzəblənər, həmin qəzəbi onu haqdan uzaqlaşdırmaz. Üçüncüsü isə
budur ki, o zaman ki, qüdrəti olar, özünə layiq olmadığına əl açmaz”. Buradan
aydın olur ki, əgər insan öz razılığını, qəzəbini və qüdrətini
nəzarətdə saxlaya bilərsə, onun razılığı, qəzəbi və qüdrəti optimal
həddindən kənara çıxmazsa, bu zaman imanın ən yüksək dərəcəsinə yetişə
bilər. Əslində elə bu, əxlaqı gözəlləşdirmək, əxlaqı lazımi həddə
çatdırmaqdır.
İNSAN RƏBBİNİ və MƏXLUQATINI TANIMAQLA KAMİL İMANA ÇATAR
İmam Museyi-Kazımdan (ə) da kamil imana qovuşmaq yolu ilə bağlı çox mübarək hədis var. İmam (ə) buyurur:
"Mən insanların elmini dörd şeydə tapdım. Birincisi budur ki, insan
Rəbbini tanısın. İkincisi budur ki, insan yaradılış aləmini tanısın.
Üçüncüsü budur ki, insan Allahın bu yaradılışında məqsədinin nə olduğunu
anlasın. Dördüncüsü isə budur ki, dindən uzaq salan şeyləri bilsin”.
İnsanı kamil imana qovuşduran birinci ən mühüm cəhəti - Rəbbini
tanımasıdır. Amma təfsirşünaslar qeyd edirlər ki, bu, insan üçün kifayət
etmir. Bu sadəcə insanı İlahi təfəkkürü olan bir hala gətirər. İnsan
gərək məxluqat aləmini də tanısın. Bu yaradılışda olan istedadları,
nemətləri tanıdıqca insanın imanı daha da artar. İnsan yaradılışda olan
bu qədər gözəlliklərlə tanış olduqca çox mühüm bir nəticəyə gəlib
çatacaq ki, Rəbbimiz bu məxluqatı səbəbsiz yaratmayıb. Bütün bunları
tanıyandan sonra insanın qarşısında bir məsələ də çıxır: bütün bunlar
niyə yaradılıb? Bunun əhəmiyyətliliyi isə üçüncü məsələdə yer alıb.
İnsan Allahın onu nə səbəbə yaratmasını araşdırmalıdır. Bu araşdırma onu
əsl hədəfə gətirib çıxaracaq. Səbəbi və hədəfi biləndən sonra, insan nə
etməli olduğu barədə düşünəcək. Bunun üçün isə insana peyğəmbərlər (ə),
müqəddəs kitablar göndərilib. Rəbb insan üçün hər şeyi müəyyən edib.
Gərək sadəcə insan dinini tanısın. Dinini tanıyarsa, ondan uzaq salan
məsələləri də tanıyacaq və onlardan uzaqlaşacaq. Sadalanan dörd məsələ
olduqda, insanın imanı kamala çatar.
YƏQİN – ELMİN SİFƏTLƏRİNDƏN BİRİDİR
Bəhsini etdiyimiz mübarək duanın bir hissəsinə çatanda İmam Səccad
(ə) Allahdan ən kamil imanla yanaşı ən kamil yəgin də istəyir. İmam
Səccad (ə) buyurur: "İlahi Pərvərdigara, mənim yəginimi ən yüksək yəgin
qərar ver”. Yəgin ümumiyyətlə nədir? Buyurulur ki, "Yəgin – elmin
sifətlərindəndir. İnsanın qəlbi, anlaması və fəhmi ilə aramlıq və
sakitlik halına çatması – yəgindir. Bu baxımdan ki, nəzərdə tutduğu
məsələdə tam yəginə çatıb və əmindir”. İnsanın o elminə yəgin deyilir
ki, insan onun sayəsində qəlbi və ağlı ilə rahatlıq tapıb. Misal üçün
balaca uşağın əminliyi var ki, valideyini onu itələyib maşının altına
atmaz. Buna insanın tam yəgini var. İnsanda yəgin halı belə bir haldır.
YƏQİN - İMANIN ƏN YÜKSƏK ZİRVƏSİDİR
Əqidədə yəqinin olması olduqca mühümdür. Həzrət Peyğəmbər (s)
buyurur: "Qəlbə verilən ən böyük sərmayə - yəqindir”. Anlaşılır ki,
insanın qəlbində olan yəqin - ən böyük nemətlərdəndir. Belə ki, insanın
öz qəlbində Allahın varlığına, Allah Təalanın göndərdiyi kitablara nə
qədər arxayınlığı, yəqini olsa, onun birbaşa əməllərinə təsiri olacaq.
İman ilə yəqinin bir fərqi varmı? Əsas nəzər budur ki, yəqin imandan
daha yüksəkdir. Əgər insanın Axirətə inamı, etiqadı deyil, yəqini
olarsa, o heç bir zaman günah etməz. Əslində yəqin – imanın ən yüksək
dərəcəsidir.
Allahım! Bizləri qəlbi yəqin olanlardan qərar
ver! Bizləri İmam Mehdi Sahib-əz-Zamanın (ə.f.) zühurunu
tezləşdirənlərdən qərar ver! Amin!
Hacı İlqar İbrahimoğlu,
ilahiyyatçı-filosof
İçərişəhər «Cümə» məscidinin imam-camaatı
|
