İlk baxışdan görmək olur ki, yersiz suallar insanın cəhalətindən
qaynaqlanır. Fəlsəfənin nəzərinə görə, hər bir sualın cavabı vardır.
Qurana nəzər salanda görmək olur ki, burada insanların şərh etdiyi bir
çox suallara cavab verilmişdir. Məsələn, şərab və qumarla bağlı suallar
kimi: "Səndən şərab və qumar barəsində soruşurlar, de: «O
ikisində (onlara mürtəkib olmaqda) böyük günah və insanlar üçün (maddi)
mənfəətlər vardır və onların günahı mənfəətlərindən böyükdür». Həmçinin
səndən nə xərcləmələrini soruşurlar. De: «(Sizə) müyəssər olanı». Allah
öz ayələrini sizə bu cür açıqlayır ki, bəlkə düşünəsiniz”. ("Bəqərə” 219).
"Ey iman gətirənlər, (ömrün müddəti, dostların ölümü,
var-dövlətin əldən çıxması və yaradılış aləminin hikmətinə və kamil
quruluşuna uyğun olaraq gizli qalan məsələlər kimi) sizə aşkar olacağı
təqdirdə sizi narahat və qəmgin edəcək şeylər barəsində (Peyğəmbərdən)
soruşmayın. Əgər Qur’an nazil (və vəhy mələyi hazır) olan zaman onların
barəsində soruşsanız, sizin üçün aşkar olar. Allah onlardan (keçmişdə
verilmiş yersiz suallardan) keçdi (onları əfv etdi). Allah çox
bağışlayan və həlimdir. Əlbəttə, sizdən qabaq bir dəstə bu şeyləri
soruşdu, sonra isə ona kafir oldu”. ("Maidə” 101, 102).
Allah insan ömrünü hikmətli bir şəkildə gizli saxlamışdır. Ona görə
də əgər bir insan ömrünün nə qədər olduğunu bilmək üçün sual versə,
yersiz sual vermiş olar. Əgər ona cavab aşkar olarsa, onun üçün
narahatlıqdan başqa bir şey gətirməz.
Həzrət Peyğəmbərin (s) zamanında müsəlmanlar özlərinin nəsli haqqında
Həzrətə (s) sual verirdilər və Peyğəmbər (s) də cavab verirdi. Bu
sualın özü də yersiz idi, çünki əgər kimsə halalzadə olmadığını bilərsə,
onun üçün narahatçılıqdan başqa bir şey gətirməz. Ona görə də Quran
bizə bu cür sualları verməyi qadağan edir.
Quran buyurur ki, sizdən öncə də elə bir nəsil gəlmişdi ki, onlar da
yersiz sual verirdilər. Ona görə də kafir oldular. Bu ayədən görmək olur
ki, sual verməyin heç bir çətinliyi yoxdur, bəlkə faydasız işlərin
ardınca olmağın problemi vardır.
İmam Zaman ağamız (ə.f) qeybinin səbəbi haqqında verilən suala belə
bir cavab vermişdi: "Mənim atalarımın hamısı öz zamanının zalımı ilə
beyətdə qərar tutmuşdular. Ancaq o zaman ki, mən zühur edəcəyəm, heç bir
zalımın beyəti boynumda olmayacaqdır. Qeyb zamanı olan faydam - buludun
arxasında olan günəşə bənzəyir. Ona görə də dərdinizə yaramayan suallar
verməyin. Sizin bilməyiniz üçün lazım olmayan şeylərə görə özünüzü
əziyyətə salmayın. Fərəcin tez gəlməsi üçün çoxlu dua edin ki, həqiqətən
o sizin fərəcinizdir”.
Bəni-İsrayilə çətinlik yaradan da məhz elə yersiz suallar idi.
Allahın əmri ilə bir inəyi qurban kəsməli idilər. Ancaq o qədər bu
inəyin nişanələri haqqında yersiz suallar verirlər ki, hər verdikləri
sualda Allah kəsəcəkləri inəyi müəyyən edirdi.
"Dedilər: «Bizə görə Rəbbini çağır, o dişi inəyin
necəliyini (və onun neçə yaşında olmalı olduğunu) bizə aydınlaşdırsın»?
Dedi: «O deyir ki, həmin dişi inək nə işdən düşmüş qoca, nə də heç
işləməmiş cavandır, bunların ikisinin arasındadır. Odur ki, sizə əmr
olunanı yerinə yetirin!». Dedilər: «Bizə görə Rəbbini çağır, onun
rənginin necəliyini bizə aydınlaşdırsın». Dedi: «Rəbbiniz deyir ki, o,
görənlərə xoş gələn xalis tünd sarı rəngli bir inəkdir”. ("Bəqərə” 68-69).
İş o yerə gəlib çatır ki, o yerdə ancaq bircə inək bu nişanələrə
malik idi. Sahibi bu fürsətdən istifadə edir və onu satmaq üçün çoxlu
miqdarda pul istəyir. İnsanlar da həmin pulu verməyə məcbur olurlar.
İmam Rzanın (ə) buyurduğu kimi, əgər əmr gələn kimi hər hansı bir
inəyi kəssəydilər, onlar üçün kifayət idi. Ancaq yersiz suallarına görə
özləri çətinliyə düşürlər.
O kəs ki, Allahı hikmət sahibi kimi qəbul edir, Allahın şərt
qoymadığı işlərdə hansısa şərt istəməsin. Ona görə də sual verməmişdən
qabaq niyyətimizi araşdırmalıyıq. Yəni onun bizim üçün faydalı
olub-olmadığını müəyyən etməliyik.
Ona görə də o suallar ki, insanı inkişaf etdirər və kamala çatdırmaq
üçün zəminə olar - bəyənilən suallardır. Ancaq o suallar ki, bizə heç
bir fayda gətirmir, onlardan uzaq olmaq bizim xeyrimizədir.
(Tebyan/ Deyerler.org)
