 Qarakənd üzərindəki vertolyot faciəsi üzərindəki vertolyot faciəsindən 20 il ötür
İslamazeri.az sizə həmin hadisə ilə bağlı araşdırmanı təqdim edir:
1991-ci il noyabrın 20-də Mİ-8 N72 hərbi vertolyotunda həlak olanları bir daha xatırladırıq:
- Tofiq Kazım oğlu İsmayılov – dövlət katibi
- İsmət İsmayıl oğlu Qayıbov – Baş prokuror
- Məhəmməd Nəbi oğlu Əsədov – dövlət müşaviri
- Zülfi Saleh oğlu Hacıyev – Baş nazirin müavini
- Vaqif Cəfər oğlu Cəfərov – millət vəkili
- Vəli Hüseyn oğlu Məmmədov – millət vəkili
- Osman Mirzə Hüseyn oğlu Mirzəyev – Prezident Aparatında şöbə müdiri
- Qurban Hüseyn oğlu Namazəliyev – nazir müavini
- İqor Aleksandiroviç Plaviski – QMB-nin prokuroru
- Vladimir Vladimiroviç Kovalyov - QMB-nin Daxili İşlər İdarəsinin rəisi
- Sergey Semyonoviç İvanov – Dağlıq Qarabağ üzrə milli təhlükəsizlik şöbəsinin rəisi
- Nikolay Vladimiroviç Jinkin – fövqəladə vəziyyət rayonunun komendantı
- Sanlal Dasumoviç Serikov – Qazaxıstan DİN-nin müavini
- Mixail Dmitriyeviç Lukaşov – milis general-mayoru
- Oleq Nikoloyeviç Koçerev – polkovnik-leytenant
- Rafiq Məmməd oğlu Məmmədov – dövlət katibinin köməkçisi
- Alı Mustafa oğlu Mustafayev – telejurnalist
- Arif İsmayıl oğlu Hüseynzadə - AzTV-də işıqçı
- Fəxrəddin İbrahim oğlu Şahbazov – video-operator
- Vyaçeslav Vladimiroviç Kotov – vertolyot heyətinin komandiri
- Gennadi Vladimiroviç Domov - vertolyot heyətinin üzvü
- Dmitri Borisoviç Yarovenko –vertolyot heyətinin üzvü
Qarakənd
istiqamətində uçan vertolyota Qurban Namazəliyev, Tofiq İsmayılov,
Sanlal Serikov, Rafiq Məmmədov, Vəli Məmmədov, Məhəmməd Əsədov, Zülfi
Hacıyev minməməliydilər
Rayon komendantı Nikolay
Jinkinin müavini, ermənilər arasında "Posol” kimi tanınmış Vladimir
İqnatyeviç Kuşnarikin 1991-ci il noyabrın 18-də tərtib etdiyi və Bakı
ilə razılaşdırılmış siyahısına "Aşanak” kolxozunun Heyvandarlıq
Birliyinin sədri "geroy” Emil Balayan, Vladimir Kuşnarikin özü,
beynəlxalq erməni diasporu (əsasən Fransa və Kaliforniya erməni
kilsələri) tərəfindən maliyyələşdirilən "Krunk” təşkilatının Dağlıq
Qarabağdakı ideoloqlarından Oleq Ovanesoviç Yesayan, "Yevkrapa
cəmiyyətinin maliyyə məsələlərinə baxan, onun Livan erməni diasporu ilə
əlaqələndiricisi Leonard Avakumoviç Petrosyan, zabit Tatavis Baqromoviç
Baqramyan... və birdə qərar alınmışdı ki, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin
Ağdam, Xocavənd, Füzuli, Cəbrayıl, Xocalı, Əsgəran ... rayon şöbələrinin
liderləri və onların Bakı nümayəndəsi daxil olsun. Məşvərət lentə
alınmalı və respublika televiziyasının "Günün ekranı” xəbərlər
proqramında göstərilməli idi. Saat 13:40 dəqiqədə Ağdam aeroportuna
verilən xəbərdardan sonra bu adamlar... vertolyota minmirlər.Domov 2
dəfə ölüb1991-ci il noyabrın 20-i saat 12:57-də Ağdam uçuş zolağındakı
Mi-8 tipli iki vertolyotun 69 və 72 nömrəli yanacaq bakları doldurulur.
Mİ-8 N69 vertolyotu əsas vertolyot olmalı, onu iki nəfər idarə etməli
idi: 1981-ci ildə Əfqanıstan döyüşlərində iştirak etmiş kapitan Lantev
Yeqroviç Mamontov və kapitan Pyotr İqnatyeviç Babuşkin.İkinci vertolyot –
Mİ-8 N72 isə birincini müşaiyyşt etməli idi. Lakin ikinci vertolyot
müşayiət olunmadan, yəni təhlükəsizliyi təmin edilmədən 13:48-də
birincinin yerinə havaya qalxır.
Araşdırmalarımız göstərir ki,
1991-ci ilin noyabrın 20-də vertolyotu idarə edən 26 saylı Mİ-8
vertolyotunu idarə edən kapitan Gennadi Vladimiroviç Domov adlı pilot
1984-cü il martın 26-da Əfqanıstanda Cəllabadın "İslam cəmiyyəti”nin
Mömin Camalxanın dəstəsi tərəfindən idarə etdiyi Mİ-8 vertolyotu ilə
birgə vurularaq öldürülüb. (Özbəkistan, Daşkənd Hərbi Dairəsi.
Əfqanıstan-İran istiqamətində polkovnik V.İ.Qurinin 1984-cü il dekabrın
12-də Moskvaya, MN BQ-a ünvanladığı 216/051 saylı məktubunda)Həmin
ərəfədə Gülablı və Yenikənd istiqamətlərində hərbi maşınlarda qurulmuş
(M-16-26 və MS-22-22 nömrəli) və Ağdam, Xocalı aeroportlarının uçuş və
enmə zolaqlarını nəzarətə götürən radarlar vasitəsilə saat 14:05-də
Ağdamdan Qarakənd istiqamətinə uçan Mİ-8 N72 vertolyotun rabitə
əlaqələri kəsilir.Qırılmış rabitə ilə bağlı ilkin məlumatlar Xocavənd
istiqamətinə ötürülür. Lakin törədilən faciə, terror haqqında ilkin
məlumat təqribən 6 saatdan sonra verilir. Ağdam, Xankəndi və Xocavənd
hərbi birləşmələrinin komandanlığı susurdu...
Hesablamalara görə,
Qarakənd üzərində üç yüz metr yüksəklikdə uçan Mİ-8 N72 vertolyotu
1991-ci il noyabrın 20-də saat 14.42 dəqiqədə vuruldu. Faciə haqqında
ilkin məlumat Prezident Aparatına saat 19.55-də çatır.Lakin nə qədər
maraqlı olsa da, araşdırmalarımıza görə, bu faciə haqqında xəbər
Xankəndindən erməni dilində yayımlanan "Vətən və vətəndaş” verişinin
xəbərlər bölümündə, saat 15:30-də yayımlanmışdı. Həmin gün Yerevan
radiosu saat 16:15-da Tehran radiosu, 17:00-da Moskva radiosu...
açıqladı.
Haşiyə: Mİ-8 N72 h/vertolyotun yük tutumu 4 tondur.
Uçuş surəti saatda 250 km, uzaq uçuşu 465-km-dir. 40-45 nəfər (80-90
kiloqram çəkidə) sərnişin götürə bilər.
İşi aparmış prokurorun anası ermənidir
Xankəndindəki
rus qarnizonun hərbi prokuroru, polkovniki (bu rütbə ona cinayət
işindən sonra verildi) İ.Lazukitin 248-ci maddə ilə (RF CM) (Uçuşunun
düzgün idarə olunması və insan tələfatı”) cinayət iş açdı. Polkovnik
İ.Lazutkin (anası Emilya Arustavna Baqdasaryan. Axalkalakidə anadan
olub. İ.Lazutikin özü də 1989-cu ilədək Cavaxetiyada işləyib) ilkin
istintaq materiallarını düzgün tərtib etmədiyindən heç nə anlamaq olmur.
1991-ci il noyabrın 24-də Yerevan televiziyasının xəbərlər proqramına
müsahibə verən prokuror İ.Lazutikin iddia edir ki, həlak olan
azərbaycanlılara ilkin yardımı "..ermənilər göstərib...” Polkovnik bu
terror aktını adi bir qəza kimi soyuqqanlıqla şərh edirdi....Vertolyotun
"qara qutusu”nu da əlinə keçirən polkovnik oldu. Ona toxunmaq qadağan
edildi belə bir məlumatda yaydı ki, "qara qutu” "istidən” və yanğından”,
"partlayışdan” (onun sözləridi)... sıradan çıxıb, əriyib.
Mütəxəssislərimiz yaxına buraxılmadı. Halbuki "qara qutu” Gəncədəki
vertolyot təmiri zavodunda aşkarlana bilərdi. Prokuror İ.Lazutkin hamını
aldadırdı. Onun əzilməsi və sıradan çıxması üçün 3.800 dərəcə istilik
lazım idi.
Mİ-8 yerə endirildikdən sonra vurulub
Mi-8
72 hərbi vertolyotuna Amerika istehsalı olan və fundamentalist qruplar,
eləcə də islam terrorçuları arasında geniş yayılmış, həmişə təhlükə
doğura biləcək "Barret M81-A1” silahından atəş açılıb (silahın
tərkibində birləşmiş uran izotopu – "U-238” var).50 kalibrli, tərkibində
nüvə olan bu snayperli silahla 2 km məsafədə uçan təyyarələri,
vertolyotları, həmçinin zirehli maşınları sıradan çıxarmaq mümkündür.
ABŞ Konqresində adı hallanan bu silah həmdə kütləvi qırğın silahları
cərgəsində gedir.Tədqiqatlarımız zamanı məlum oldu ki, bu silahlardan
"Əl-Qaida” terror təşkilatı da alıb. Bunu isə silah alverçisi İssam
əl-Ridi adlı bir fundamentalist qiyməti 6 min dollardan təşkil edib.
İssam əl-Ridi də "Sakina sekyuriti servis” təşkilatının üzvlərindən olan
Safur Alamzaryanla həmişə təmasda olub. İssam əl-Ridi Misirdə doğulub.
1994-cü ildə ABŞ vətəndaşı olub. Buna qədər isə Misirdə "gənc terrorçu
kursu”nu keçib.Əldə olunmuş məlumatlardan biridə budur ki, "Barret
M81-A1” və Barret 82-A1” silahlarının 25-i ABŞ-ın müxtəlif ştatlarındakı
islamçı terrorçu qruplarındadır və bu silahla ola bilsin, yeni terror
aktları törədilsin, təyyarələrə vurulsun. Bu silah hədəfə dəyərkən ilkin
olaraq güclü yanğın törədir. Buna "nüvə yanğın” deyirlər. Bu yanğının
yayılma zərbəsindən obyektin qalıqlarının mərkəzdən 500-600 metr kənara
atılır."Barret M81-A1” silahı ilə vurulmuş vertolyotla DQ üzərində
vurulmuş (1996) və 17 İran diplomatının ölümü ilə nəticələnən "Herkules”
təyyarəsini müqayisə edərkən qəribə mənzərə yaranır. Ekspertlər
göstərirlər ki, "Herkules” təyyarəsinə atılan güllədən sonra güclü
yanğın baş verib. Təyyarənin qalıqları 500-600 metr kənara sıçrayıb.
Adamlar tanınmaz dərəcədə yanıb kül olublar. Mi-8 N72 vertolyotu göydə
deyil, yerə endirildikdən sonra vurulub və yandırılıb...1991-ci il
noyabrın 20-i saat 13:48-də havaya qalxan Mİ-8 N72 vertolyotunda
yanğından əvvəl atışma olub. İlk atəşi, böyük ehtimallara görə,
vertolyotu saxta sənədlərlə idarə edən Gennadi Vladimiroviç Domov açıb.
Bunu yanıb dağılmış vertolyotun qalıqlarında içəridən açılan
(vertolyotun içində-red) güllələrin diametri, açıq yerləri sübut edir. (
İstintaq sənədlərində bu, aydın görünür)...Vertolyot Qarakənddə yerə
endirilib...Malik Paşayan və Safur Alamzaryanın "ASALA” qrupu məhz
bundan sonra sərnişinləri tərksilah edib ( silahların, diplomat
çantaların, sənədlərin itməsi, ayaqqabıların cütlənməsi, plastmas su
qablarının səliqə ilə qoyulması səbəbləri və s. hələ araşdırılmayıb ).
Beləliklə,
Mİ-8 N72 hərbi vertolyotu 1991-ci il noyabrın 20-i saat 14:42-də
"Barret M81-A1” silahlı ilə vurulub və bu zaman güclü nüvə yanğını baş
verib...Siyahıda Dağlıq Qarabağın o vaxt MTK-nə başçılıq edən pollkovnik
Georgi İvanoviç Septa yoxdur. O Septa ki, hadisədən bir qədər əvvəl
MTN-nin kadrlar şöbəsində işləyirdi və bilavasitə milliyətcə erməni olan
kadrların şəxsi işlərinə "razılıq” imzasını o atırdı. Bu gün Stavropol
vilayətində ermənilərin arasında özünə bağ evi salan, erməni bizneslə
işbirliyi quran Georgi İvanoviç Bakı adı gələndə qəzəblə cavab verir:
"...Mən belə şəhər tanımıram...”.1991-ci ilin 20 noyabr terror aktından
yayınan, şöbəyə daxil olan operativ məlumatlara biganə yanaşan Georgi
İvanoviç siyahıda yoxdur. DQ-nin prokuroru var, Di idarəsinin rəisi var,
amma Septa yoxdur.Yaxud Rusiya müqayisəli MN BQ-nın nümayəndəsi,
bilavasitə hərbi kəşfiyyat məsələlərinə baxan nümayəndə var, amma
Azərbaycan MN-nin BQ-dan bir nəfər də olsun nümayəndə yoxdur. Fövqəladə
vəziyyət rayonunun hərbi komendantın müavini Vladimir Kuşnarik yoxdur...
Terror
aktından əvvəlki günlərin operativ informasiyalarına istintaq
materiallarında rast gəlmədik. O günü və ondan üç-dörd gün sonrakı
informasiyalar arasında heç nə yox idi. Ermənilərin terror aktları ilə
bağlı keçirdikləri yığıncaqlar, görüşlər, əlaqələr, telefon danışıqları…
gələn "qonaq”lardan…təlimlərdən hamı xəbərsiz idi. Həm Septa susurdu,
həm də MN-nin kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat bölmələri iflic
olmuşdu.Araşdırmalarımızın təhlili müəyyən nəticələr çıxarmağımıza imkan
verir. Beləliklə, 1991-ci il noyabrın 18-də bədnam Mixail Qorbaçovun
şəxsi köməkçisi Kremldən Bakıya Prezident Aparatına zəng edir.
Respublikanın DQ rəhbərliyindən xahiş edir ki, Təhlükəsizlik Şurasının
növbəti iclasını Dağlıq Qarabağda (Xankəndində, Şuşada, Ağdamda, Əsgəran
və Xocavənddə) keçirsin. Çünki ərazidəki torpaq iddiasında olan erməni
liderlərinin və Moskva nümayəndələrinin də bu iclasda iştirakı nəzərdə
tutulmuşdu.Bu telefon zəngindən sonra Bakıda siyahı tərtib
olunur.Siyahıya Polyaniçko rəhbərlik etməli idiSiyahının tərtibi dövlət
müşaviri Məhəmməd Əsədova və Osman Mirzəyevə tapşırılır. Nümayəndələr
ancaq güc nazirliklərindən və Təhlükəsizlik Şurasının rəhbər
orqanlarından ibarət olmalı idi. Siyahıdakı yaradıcı adamları çıxsaq,
yerdə qalanların sayı o vaxt TŞ-də iştirak edənlərin sayı ilə
eynidir.Siyahıya o vaxt Prezident Aparatında müşavir kimi saxlanılan
Viktor Polyaniçko başçılıq etməli idi. Çünki Kremlin Bakıya göndərdiyi
qazaxıstanlı general Sanlal Serikovun, milis general-mayoru Mixail
Lukaşovun, polkovnik-leytenant Oleq Koşerovun Viktor Polyaniçko ilə
şəxsi münasibətləri var idi və onların hər biri ayrı-ayrılıqda
Əfqanıstan müharibəsinin iştirakçısı olmuşdu...Lakin hansı səbəbdənsə
Moskva DQ-dəki iclasda dövlət katibi Tofiq İsmayılovun, baş prokuror
İsmət Qayıbovun hökmən iştirakını xahiş edir. Bu xahişi isə məhz Georgi
İvanoviç Septa çatdırır. Qəribə idi, Moskva Bakını qoyub, DQ-nin
təhlükəsizlik polkovnikinə zəng edir. Sənədlərdə Georgi İvanoviçlə bağlı
heç bir sorğu-sual yoxdur. Bu, təbii idi. 1991-ci il noyabrın 19-u saat
19:05-də siyahı tərtib olunur. İlkin siyahı Tofiq İsmayılovun
rəhbərliyilə müzakirə edilir. Millət vəkilləri Vaqif Cəfərov və Vəli
Məmmədov siyahıdan çıxarılır. Onların yerinə güc nazirliklərinin, qoşun
birləşmələrinin rütbəli məmurları salınır. Siyahıya Viktor Polyoniçkonun
başçılıq etməsi qüvvədə qalır....Ermənilərin terror aktına hazırlıq
məsələsi isə bir günün, iki günün işi deyildi. Belə terror aktı ən azı
on günə və yaxud bir ay əvvəlcədən hazırlanır. Çünki bu terror təsadüfi
açılan atəş deyildi... Bu terror düşünülmüş, yüz ölçülüb, bir biçilmiş,
bir ssenarinin faciəli sonu idi...Kəşfiyyat isə susurdu. Dağlıq Qarabağa
yola düşəcək şəxslərin təhlükəsizliyi "həll edilmişdi”...
1991-ci
il noyabrın 19-da gecədən xeyli keçmiş siyahı təzələnir. Viktor
Polyaniçkonun, güc nazirliklərindən seçilmiş şəxslərin adları çıxarılır.
Millət vəkilləri Vaqif Cəfərov və Vəli Məmmədov siyahıya daxil edilir.
Tofiq İsmayılov tərtib olunmuş siyahıya başçılıq etməli, Ağdamda
Təhlükəsizlik Şurasının səyyar iclası keçirməli idi.Moskva hər şeyi
DQ-dakı vassalı, polkovnik Georgi İvanoviç Septa ilə həll edirdi.
Əslində Georgi İvanoviçin ora göndərilməsində də Moskvanın razılığı var
idi. Bu namizəd erməniləri də təmin edirdi. Moskva Azərbaycan MTN-nə
daha inanmırdı, qurumun ayrı-ayrı adamları ilə işləməyi daha
məqsədəuyğun sayırdı.Beləliklə, yeni siyahı Ali Baş komandan Ayaz
Mütəllibov 1991-ci il noyabrın 19-u, saat 23-də təsdiq edir.
Siyahıdakıların bəzilərinə hazırlıq üçün telefon zəngləri edilir. Dağlıq
Qarabağa uçacaq adamların siyahısı DQ rəhbərliyinə, həm Ağdam
aeroportuna, həm hərbi komendanta...və həm də Moskvaya
göndərilir...Qrupun DQ ərazisindəki fəaliyyətinə isə qəribə bir üçlük
nəzarət edir: DQ təhlükəsizlik rəisi, polkovnik Georgi İvanoviç Septa,
hərbi komendantın müavini, polkovnik Vladimir İqnatyeviç Kuşnarik və
Xocavənd milis rəisi, polkovnik Oleq Osenov(yan). Bu üçlüyün təşkil
etdikləri "Bermud üçbucağı” ssenarinin həm başlanğıcı idi, həm də
sonu...
Mİ-8 N72 vertolyotunu idarə edənlər – mayor Vyaçeslav
Vladimiroviç Kotov, kapitan Gennadi Vladimiroviç Domov, leytenant Dmitri
Borisoviç Yarovenko isə DQ ərazisində 1991-ci il noyabrın 17-də
gəlmişdilər. Hər üçü Alma-Atıdan idi. Bu şəxslər noyabr ayının 19-da
"yada düşdülər”. Ağdam aeroportunun şəxsi heyətinin siyahısına
salındılar... Hərbi komendantın müavini, polkovnik Vladmir Kuşnarik isə
hansı səbəbdənsə onların adlarını şəxsi heyətin siyahısına salmaq
istəmirdi. İstintaq zamanı bu yönümdə polkovniki dindirən olmadı...
Halbuki Mİ-8 N72 vertolyotu "yola” çıxarkən mühafizə üçün nəzərdə
tutulmuş pulemyotlar, "PTURS” raketləri... açılıb götürülmüş, hərbi
vertolyot adi bir yük nəqliyyatı kimi yola çıxmışdı.
islamazeri.az
|
