.

Tarixin "qara ləkələri”ni yada salarkən öz təcavüzkar siyasəti ilə həm ermənlərin, həm də qonşu millətlərin arasında nifaq salan "daşnakstyun” partiyasının fəaliyyəti gözlərimiz qarşısında bir daha canlanır. Kökü 19-cu əsrin sonralarına gedib çıxan "daşnakstyun” erməni federativ inqilab partiyası 1890-ci ildə Tiflisdə yaradılıb. Bu partiyanın qurucuları Xristofor Mikayekyan, Simon Zavoriyan, Hovanes Loris-Melikyan və Levon Sarkisyan idi. Partiyanın əsas qayəsi Azərbaycanın Dağlıq-Qarabağ, Naxçıvan və Türkiyənin Anadolu torpaqlarında "Böyük Ermənistan” dövləti qurmaq idi. 1892-ci ildə Tiflisdə ilk qurultayını keçirən "daşnakstyun” türklərə qarşı sui-qəsdlərin təşkil olunması barədə qərar çıxarmışdır. Məhz bu qurultaydan sonra "daşnakstyun”, türk və kürd millətinə mənsub insanları hər yerdə, hər bir şəraitdə öldürmək və sözündən dönən erməni xainlərini aradan götürmək əmrini vermişdi.

Daşnakların təcavüzkar siyasəti, səpdikləri milli ədavət toxumu və əsassız ərazi iddiaları çoxları tərəfindən tənqid olunub. Bütün bunlara baxmayaraq son dövrlərdə onlar müxtəlif vasitələrlə bir çox ölkələrdə özlərinə çoxlu himayədarlar, həmfikirlər tapmış, öz çirkin əməllərini həyata keçirməyə başlamışdılar. Bu etnik terrorizm dinc əhaliyə, sivil dünya normalarına qarşı çıxması və xüsusi qəddarlığı ilə seçilir. Erməni terrorizminin əsas obyektləri ilk növbədə metro, avtobus, körpülər, təyyarələr, diplomatik təsisatlar, həmçinin, dinc əhalinin cəmləşdiyi ərazilərdir.

Yarandığı ilk gündən düşmənçilik siyasəti yeridən bu partiya kütlənin siyasi geriliyindən məharətlə istifadə etmişdir. Əhalinin milli duyğuları ilə oynayan və onu ələ salan bu partiya daim öz maraq və mənfəətləri üçün çalışırdı.

1970-ci illərin ortalarında daşnaqlar bir sıra müstəqil terror təşkilatları yaradıblar. Onların içərisində daha aktivi ASALA olub. 1973-cü ildə yaradılan bu təşkilatın qərargahı Beyrutda yerləşir. Təşkilatın məqsədi Şərqi Türkiyə, Şimali İran və Azərbaycanın Naxçıvan və Dağlıq Qarabağ əraziləri üzərində "Böyük Ermənistan” qurmaqdır. ASALA əsasən Türkiyə və Azərbaycan vətəndaşlarına qarşı terror aktları həyata keçirir. Afinada 1980-ci ildə qətlə yetirilmiş türk səfirinin ölümünə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürən ASALA-nın lideri Akop Akopyan olmuşdur. Akopyan 01. 08. 80-ci ildə "Nyu-York Tayms” qəzetinə verdiyi müsahibədə bildirmişdir: "Bizim düşmənimiz türk rejimi, NATO və bizlə əməkdaşlıq etməyən ermənilərdir”.

"Daşnakstyun”un xaricdə hazırlanan daşnak missionerləri barədə ideya rəhbərlərindən biri demişdir: "Ölkəyə göndərilənlərin 90 faizi, ola bilsin ki, məhv olsun, lakin on faizi gedib yerinə çata bilər.

Bu o demək deyil ki, bizim məqsədimiz ölmək, məhv olmaqdır, hər halda on nəfərdən biri gedib sağ-salamat vətənə çatar və bizim ideyalarımızı yayıb genişləndirə bilər. (Tuben, erməni inqilabçısının xatirələri, ermənicə, Los Anceles, 1952 s. 59).

İndinin özündə Azərbaycan kəndlərinə silahlı basqınlar edən erməni ekstremistləri ələ keçərkən boyunlarını büküb "biz neyləyək, zorla göndərirlər, məcbur ediblər” demələri də məhz həmin daşnak təliminin güzgüsüdür. Fantastik ideyaları olan "dənizdən-dənizə Ermənistan” ideyası olduqca təcavüzkar bir ideyadır.

1918-ci ilin dekabrında Borçalı torpaqlarını ələ keçirmək üçün Gürcüstanla Ermənistan arasında qırğın törətdilər. Qarabağ, Şərur, Zəngibasar və başqa yerləri iddia etməklə Azərbaycana qarşı müharibəyə başladılar. 1919-cu ildə ABŞ, İngiltərə və Fransa nümayəndələri ərazi və başqa məsələləri müzakirə etmək üçün müşavirə keçirdilər.

1920-ci il, sentyabrın axırlarında erməni-türk savaşı başlandı. Bu anlamsız qırğının qarşısını almaq istəyən siyasi təklifləri daşnaklar nəzərə almadılar və beləliklə bu, daşnak partiyası üçün böyük biabırçılıqla nəticələndi.

Son illər Qafqazda baş verən olayların, faciələrin kökünün törədiciləri də məhz bu təxribatçılardır. Son dövrlərin çox dəhşətli, insanlığa yaraşmayan qırğınları da daşnak cəlladlarının işidir.

Fransa həbsxanasından azadlığa buraxılmış ABŞ vətəndaşı, məşhur beynəlxalq Monte Melkonyan Ermənistanda 1990-ci ildə peyda olub və qısa zamanda Dağlıq Qarabağa göndərilib. ASALA-nın rəhbəri, qaniçən terrorçu Monte Melkonyan məşhur beynəlxalq terrorçu Karlosun ("Şakal”) tələbəsi olub. Livanın Belkaa yüksəkliyində terrorçuların hazırlıq məktəbində təlimlər keçən Melkonyan öz həmfikirləri arasında partlayıcı qurğular üzrə mütəxəssis kimi tanınırdı.

O, rəhbərlik etdiyi terrorçu təşkilatlar vasitəsilə öz təcrübəsini Dağlıq Qarabağda həyata keçirməyə başladı. Nəticədə Dağlıq Qarabağdan bir milyona yaxın Azərbaycanlı öz doğma yurdlarından zorla qovuldu. 1993-cü ildə Azərbaycan ordusunun hissələri ilə döyüş zamanı Monte Melkonyan öldürüldü. Yerevanda terrorçunun dəfnində prezident də daxil olmaqla, demək olar ki, "demokratik” Ermənistanın bütün rəsmi liderləri iştirak edirdilər. Melkonyan Ermənistanın milli qəhramanı elan olundu. Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin təxribat mərkəzlərinin biri indi terrorçunun adını daşıyır.

Müxtəlif KİV-lərin materiallarına əsasən, erməni terrorçuları tərəfindən törədilən bəzi terrorlar haqqında qısa məlumat:

10 Avqust, 1990-ci il: Tbilisi-Ağdam marşurutu ilə hərəkət edən avtobus partladılır. Nəticədə 20 nəfər ölür, 30 nəfər isə yaralanır.

9 Yanvar, 1991-ci il: Laçın-Şuşa yolunda terrorçular tərəfindən "Molodyoj Azərbaycana” qəzetinin müxbiri Salatın Əsgərova və Sovet ordusunun 3 zabiti güllələnir.

Rəsmi Yerevan müxtəlif qrupları silahlandırmaqla (o cümlədən paketlə) 20 noyabr, 1991-ci ildə Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndi yaxınlığında törədilmiş terror aktına görə bilavasitə məsuliyyət daşıyır. Vurulmuş Mİ-8 vertolyotunda sülhməramlı missiya ilə regiona gedən Azərbaycan dövlət iş adamları, rusiyalı müşahidəçilər, Qazaxstan Daxili İşlər Nazirinin birinci müavini və vertolyotun bütün ekipajı həlak olublar.

1992-ci ilin fevralında erməni terrorçuları Xocalı üzərində terror aktı həyata keçirdilər. 7000 nəfər əhalisi olan Xocalıda xarici "mütəxəssis”lərin, Rusiya hərbi birləşmələrinin iştirakı ilə keçirdikləri iri miqyaslı terrorda 1000 nəfərdən çox dinc sakin vəhşicəsinə qətlə yetirildi.

28 yanvar, 1992-ci ildə Qarabağ səmasında Ağdam-Şuşa reysi ilə hərəkət edən mülki nəqliyyat vertolyot "torpaq-hava” raketi ilə vurulub. 41-sərnişin, həmçinin ekipaj üzvləri həlak olublar. Qeyd edək ki, həlak olanların əksəriyyəti hərbi əməliyyatlar zonasından evakuasiya olunmuş qadın və uşaqlar idi.

18 mart, 1994-cü ildə Xankəndi yaxınlığında erməni terrorçuları tərəfindən beynəlxalq hava dəhlizində İran hərbi-hava qüvvələrinə məxsus, Moskvadan Tehrana hərəkət edən "Qerkules” təyyarəsi vurulub. Nəticədə təyyarədə olan İran diplomatları və onların ailələri (34-nəfər) həlak olub. İran tərəfi terror hadisəsində əli olan şəxsləri müəyyən etməyə cəhd göstərsə də, heç bir nəticə əldə olunmadı. Qarabağ ərazisində özünə sığınacaq tapmış terrorçular yenə də cəzasız qaldılar.

Erməni terrorçuları Azərbaycan ərazisi ilə məhdudlaşmayaraq, öz fəaliyyətlərini yaxın regionlara-xüsusilə Rusiyaya keçirdilər.

30 may, 1991-ci ildə Xasavyurd (Dağıstan) stansiyasının yaxınlığında Moskva-Bakı sərnişin qatarı partladılır. Nəticədə 11-nəfər həlak olur, 22-nəfər isə yaralanır;

31 iyul, 1991-ci ildə Temurtau (Dağıstan) stansiyasının yaxınlığında Bakıya doğru hərəkət edən qatar partladılır. 16 nəfər ölür, 20 nəfər isə yaralanır.

8 yanvar, 1992-ci ildə Krasnovodsk-Bakı bərəsi partladılır. 25 nəfər həlak olur, 88 nəfər yaralanır.

28 fevral, 1993-ci ildə Qudermes (Çeçenistan) stansiyasının yaxınlığında Kislovodsk-Bakı sərnişin qatarı partladılır. 11 nəfər ölür, 18 nəfər yaralanır.

1 fevral, 1994-cü ildə Bakı dəmir yolu vağzalında Kislovodsk-Bakı sərnişin qatarı partladılır. 3 nəfər həlak olur, 20 nəfərdən çoxu yaralanır.

13 aprel, 1994-cü ildə Rusiyada "Daqes-tanskiyi oqni” stansiyasında Moskva-Bakı sərnişin qatarı partladılır. 5 nəfər ölür, 3 nəfər yaralanır.

Qeyd edək ki, həlak olan və şikəst qalan insanların əksəriyyətini Azərbaycanın mülki vətəndaşları təşkil edir.

1992-ci ilin aprelində "Sadval”ın 17 aktiv üzvü təxribat əməliyyatlarını aparmaq üçün Ermənistanın Nairi rayonunun Lusaker qəsəbəsində təlim keçiblər. 1994-cü ilin martında onlar tərəfindən Bakı Metropolitenində partlayış aktı həyata keçirilib. Nəticədə 14 nəfər həlak olmuş, 42 nəfər yaralanmışdır.

3 iyul, 1994-ci ildə Bakı Metropolitenin "28 may” və "Gənclik” stansiyaları arasında elektrik qatarının ikinci vaqonunda partlayış baş verir. Terror aktı nəticəsində 13 nəfər həlak olur, 42 nəfər yaralanır. Dövlətə külli miqdarda maddi və mənəvi ziyan dəyir.

Erməni terrorizmi bütün Qafqaz destabiləşmə faktorudur. Bu faktor təkcə Azərbaycanın maraqlarına qarşı yönəlməyib. Bu faktor həmçinin Türkiyə, ABŞ, Gürcüstan və digər ölkələrə qarşıdır. Gürcüstan KİV-in yaydığı məlumata görə, prezident Eduard Şevardnadzeyə qarşı təşkil olunmuş sui-qəsddə bu ölkənin vətəndaşlarından olan erməni terrorçularının əli olmuşdur.

Bu saydığımız terrorlar erməni terror təşkilatı tərəfindən törədilmiş cinayətlərin kiçik bir nümunəsi idi.

Nəriman MƏHƏMMƏDOV