İMAM MƏHƏMMƏD BAQİR ƏLEYHİSSƏLAMIN HƏYATI
Böyük elmi inqilabın banisi
İmam Baqir (əleyhissəlam) məktəbinin şagirdləri
Elmləri kəşf edən bilik qapılarını açan
Xəlifələr tərəfindən hədis yazmağın qadağan olunma tarixçəsi
Şiə-hədis toplamağın banisi
İmam Baqir (əleyhissəlam) Şamda
İmam Baqir əleyhissəlamın həyatı barədə qısa məlumat
İmam Baqir (əleyhissəlam) hicrətin əlli yeddinci ilində Mədinə şəhərində dünyaya gəlmişdir.("Üsuli-kafi”, c. 1, səh. 469; "İrşad”, Şeyx Müfid, səh. 262; "Elamül Vəra”, Təbərsi, səh. 264.) Atası İmam Zeynül-abidin əleyhissəlamın vəfatı vaxtı Həzrətin otuz yeddi yaxud otuz səkkiz yaşı var idi. Adı Məhəmməd künyəsi Əbu Cəfər ləqəbləri Baqir Baqirül-ülum olmuşdur. Anası İmam Həsən əleyhissəlamın qızı Ümmü Abdullah olmuşdur. Buna görə də, İmam Baqir (əleyhissəlam) həm ata həm də ana tərəfdən Həzrət Əli (əleyhissəlam) və xanım Zəhranın (səlamullahi əleyha) nəslinə yetişən ilk şəxs olmuşdur. İmam Baqir (əleyhissəlam) hicrətin yüz on dördüncü ilində Mədinə şəhərində vəfat etmiş(Həmin mənbələr.) məşhur Bəqi qəbristanlığında atası və babasının qəbirləri kənarında dəfn olunmuşdur. O Həzrətin İmamət dövrü on doqquz ya da iyirmi il olmuşdur.
İmam Baqir əleyhissəlamın müasiri olmuş xəlifələr
Aşağıda adları çəkilmiş xəlifələr İmam Baqir əleyhissəlamın İmaməti dövründə onun müasiri olmuşlar:
Vəlid ibn Əbdülməlik (86-96 h.q);
Süleyman ibn Əbdülməlik (96-99 h.q);
Ömər ibn Əbdüləziz (99-101 h.q);
Yezid ibn Əbdülməlik (101-105 h.q);
Hişam ibn Əbdülməlik (105-125 h.q);
Bu xəlifələrin hamısı Ömər ibn Əbdüləziz istisna olmaqla (o nisbətən ədalətli və Peyğəmbər ailəsinə mehriban idi) zalım olmuş zülm və haqsızlıqda heç də ata-babalarından geri qalmamış xüsusən də, İmam Baqir əleyhissəlama çox zülm etmişlər.
İmam Məhəmməd Baqir (əleyhissəlam) öz İmaməti dövründə münasib olmayan bir vəziyyətdə İlahi maarifi nəşr edib onu meydana çıxarmağa başladı. O Həzrət elmi çətinlikləri həll etməklə sonradan oğlu İmam Cəfər Sadiq əleyhissəlamın İmaməti dövründə təsis edilən böyük İslam məktəbinin yaranmasına şərait yaradan elmi inqilabı həyata keçirtdi. İmam Baqir (əleyhissəlam) elm zöhd (təqva) fəzilət və əzəmətdə bütün Bəni–Haşim böyüklərini üstələmiş onun böyük elmi və əxlaqi məqamı dostun da düşmənin də tərifinə çevrilmişdi. O Həzrətdən İslami hökmlər təfsir İslam tarixi və başqa elmlər sahəsində o qədər hədis və rəvayətlər yadigar qalmışdır ki o vaxtadək İmam Həsən (əleyhissəlam) İmam Hüseyn əleyhissəlamın övladlarının heç birindən o qədər rəvayət yetişməmişdir.(Əl-İrşad, səh.261.) O dövrün böyük elmi şəxsiyyətləri və eləcə də Peyğəmbər səhabələrindən sağ qalanlar o Həzrətdən istifadə edirdilər. Cabir ibn Yezid Cüfi Kisan Sicistani(Bu iki nəfər Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) şəxsən görməmiş lakin Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) səhabələrini görmüşdülər. Yə᾽ni tabeinlərdən idilər.) həmçinin, İbn Mübarək Zühri Uzai Əbu Hənifə Malik Şafei Ziyad ibn Münzirnəhdi kimi fəqihlər o Həzrətin elmi əsərlərindən bəhrələnmiş onun buyurduqlarını gah bilavasitə gah da bir neçə vasitə ilə rəvayət edərlərmiş.
Sünni məzhəbinin ən mötəbər müəlliflərindən hesab edilən Təbəri Bəlazəri Səlami Xətib Bağdadi Əbu Nəim İsfahani eləcə də, ən mötəbər qaynaqlarından olan Müvəttəi-Malik Sünəni-Əbu Davud Müsnədi-Əbu Hənifə Müsnədi-Mərvəzi Təfsiri-Nəqqaş Təfsiri-Zəməxşəri (Əl-Kəşşaf) və onlarla bu kimi kitablar İmam Baqir əleyhissəlamın mənalı sözləri ilə doludur və onların hər yerində "Məhəmməd ibn Əli (İmam Baqir (əleyhissəlam)) buyurmuşdur” yaxud "Məhəmməd Baqir (əleyhissəlam) buyurmuşdur” ifadəsi gözə dəyir.(Mənaqibi Ali-Əbu Talib, c.4, səh.195.)
Şiə kitabları da, müxtəlif sahələrdə İmam Baqir əleyhissəlamın rəvayət və hədisləri ilə doludur. Bu kitablarla azca tanışlığı olan şəxs bu həqiqəti təsdiq edər.
İmam Baqir (əleyhissəlam) alimlər baxımından
İmam Baqir əleyhissəlamın elm sədası İslam məmləkətinin hər yerinə elə yayılmışdı ki o Həzrət "Baqirül-ülum” (elm qapılarını açan elmi müşkülatı həll edən) ləqəbi almışdı.
İbn Həcər Heytəmi yazır: "Məhəmməd Baqir (əleyhissəlam) maarifin gizli dəfinələrini taparaq o qədər elmləri aşkar etmiş həmçinin, əhkam və hikmətlərin həqiqətlərini elmin incəliklərini bəyan etmişdi ki bu məsələ bəsirət sahibi olmayan ya da pis düşüncəli insanlardan başqa heç kimə gizli qalmamışdır. Elə buna görə də, onu elmləri yarıb özündə cəmləşdirən elm bayrağını ucaldan adlandırmışlar.”(Əs-Səvaiqül-mühriqə, səh.201.)
İmam Baqir əleyhissəlamın dövründə yaşamış görkəmli alim və böyük şəxsiyyət Abdullah ibn Əta deyir: "Mən İslam alimlərini heç bir məclisdə Məhəmməd ibn Əli əleyhissəlamın məclisindəki qədər elmi cəhətdən kiçik və aşağı səviyyədə görmədim. Elm və şəriət hökmlərində bütün aləmdə tanınan Həkəm ibn Üteybəni Məhəmməd Baqir əleyhissəlamın hüzurunda yüksəkrütbəli müəllim qarşısında diz çöküb əyləşən onun şəxsiyyət və sözlərinə heyran qalan bir uşaq (şagird) kimi gördüm.”(Təzkirətül-xəvas, səh.337; Əl-Bidayətu vən-nihayə, c.9, səh.311.)
İmam Baqir (əleyhissəlam) öz sözlərində adətən Quran ayələrinə istinad edərək Allah kəlamından şahid gətirir və buyururdu: "Dediyim hər hansı məsələni məndən soruşsanız ki bu Quranın harasındadır mən o məsələyə aid olan ayəni sizə göstərərəm.”(Ehticac, səh.176.)
İmam Baqir (əleyhissəlam) məktəbinin şagirdləri
İmam Baqir (əleyhissəlam) fiqh hədis təfsir və sair İslami elmlər sahəsində seçilmiş şagirdlər yetirmişdir. Onların hər biri böyük elmi şəxsiyyət hesab olunurdu. Məhəmməd ibn Müslim Zürarə ibn Əyün Əbu Bəsir Büreyd ibn Müaviyə Əcli Cabir ibn Yezid Həmran ibn Əyun Hişam ibn Salim kimi dahi şəxsiyyətlər İmam Baqir əleyhissəlamın yetirmələri olmuşlar. İmam Sadiq (əleyhissəlam) buyurardı: "Bizim məktəbi və atamın hədislərini dörd nəfər dirçəltdi. O dörd nəfər Zürarə Əbu Bəsir Məhəmməd ibn Müslim və Büreyd ibn Müaviyə Əcli olmuşdur. Əgər bunlar olmasaydı bir nəfər din təlimatı və Peyğəmbər məktəbindən istifadə edə bilməzdi. Bu neçə nəfər dinin gözətçiləri olmuşdur. Onlar dövrümüzdə yaşayan şiələrimiz arasında bizim məktəblə tanış olan ilk şəxslər olmuş Qiyamətdə də hamıdan qabaq bizə qovuşanlar məhz onlar olacaqlar.” (İxtiyari-mə’rifətir-rical, səh.136-137.)
İmam Baqir əleyhissəlamın şagirdləri öz dövrlərinin fəqih və hədisçilərinin başbilənləri olmuş elmi mübarizə meydanında qeyri–şiə fəqih və qazılarından üstün idilər.
